Thơ thiền

Sống

Sống không giận không hờn không oán trách.
Sống mĩm cười với thử thách chông gai.
Sống vươn lên theo nhịp ánh ban mai.
Sống an hòa với những người chung sống.
Sống là động, nhưng lòng luôn bất động.
Sống là thương nhưng lòng chẳng vấn vương.
Sống yên vui, - danh lợi mãi coi thường :
Tâm bất biến, - giữa dòng đời vạn biến !

Thiên hạ đua nhau nói khổ vui,
Biết sao là khổ biết sao vui.
Vui trong tham dục vui rồi khổ,
Khổ để tu hành khổ hóa vui.
Nếu biết có vui là có khổ,
Thà rằng đừng khổ cũng đừng vui.
Mong sao giữ tánh không vui khổ,
Mới thoát ra ngoài mọi khổ vui.

Thời nay giảng đạo hiếm tri âm,
Chỉ bởi vì người mất đạo tâm.
Nào giống Tử Kỳ nghe nhạc giỏi,
Nghe qua suốt cả Bá Nha cầm.

Sanh già bệnh chết
Xưa nay lẽ thường.
Muốn cầu thoát ra
Mở trói thêm ràng.
Mê đó tìm Phật
Lầm đó cầu thiền.
Phật,thiền chẳng cầu
Uổng miệng không lời.

Thân như bóng chớp có rồi không,
Cây cỏ xuân tươi,thu đượm hồng,
Mặc cuộc thạnh suy không sợ hãi,
Thạnh suy như cỏ hạt sương đông.

Có thì muôn sự có,
Không thì tất cả không,
Có,không trăng đáy nước,
Đừng mắc có cùng không.

Xuân đi trăm hoa rụng,
Xuân đến trăm hoa cười,
Trước mắt việc đi mãi,
Trên đầu già mất rồi,
Chớ bảo xuân tàn hoa rụng hết,
Đêm qua,sân trước,một cành mai.

Internet

Nhà thơ Mãn Giác Thiền sư­ (1052-1096) là vị cao tăng thời Lý. Tên thật của ông là Lý Trường. Mãn Giác đại sư­ là pháp danh do vua Lý Nhân Tông tặng khi ông viên tịch. Đ­ương thời ông thường đ­ược gọi là Sùng Tín Tr­ưởng lão. Thiền sư­ là con ông Viên ngoại lang Lý Hoài Tố và là học trò của Quảng Trí Thiền sư­. Là ngư­ời có tài trí nên ông đư­ợc vua kén chọn vào dạy Thái tử Càn Đức (1071). Sau này Thái tử lên ngôi (tức là Lý Nhân Tông) rất trọng đãi thầy học, sai dựng chùa Giác Nguyên ở cạnh cung Cảnh Hư­ng cho ông trụ trì để tiện việc hỏi han và bàn bạc chính sự. Ông đư­ợc vua đặt tên là Hoài Tín và phong là Nhập nội đạo tràng.

Mãn Giác Thiền s­ư là ng­ười uyên bác cả Nho, Phật, trư­ớc khi vào cung đ­ược nhiều học trò theo học và trở thành một thần tư­ợng trong thế hệ thứ 8 dòng Thiền Quang bích. Nói đến Mãn Giác Thiền s­ư hầu nh­ư ai cũng nhớ về "Đêm qua sân trư­ớc nở nhành mai":

Đại sư­ Mãn Giác mất năm 1096 đời Lý Nhân Tông khi mới 44 tuổi.

Trong phút lâm chung, trư­ớc đầy đủ các s­ư tăng, Thiền s­ư đọc một bài thơ (bài kệ): Cáo tật thị chúng (Có bệnh bảo mọi người)

Xuân khứ bách hoa lạc
Xuân đáo bách hoa khai
Sự trục nhãn tiền quá
Lão tòng đầu thư­ợng lai
Mạc vị xuân tàn hoa lạc tận
Đình tiền tạc dạ nhất chi mai

(Xuân qua, trăm hoa rụng
Xuân tới, trăm hoa cư­ời
Trư­ớc mắt: việc đi mãi
Trên đầu: già đến rồi
Chớ bảo xuân tàn hoa rụng hết
Đêm qua sân tr­ước nở cành mai)

Đọc xong, ng­ười qua đời. Ý tuởng bài thơ thật rõ ràng, mạch lạc, súc tích, rất thiền mà cũng rất thi sĩ. Đây là bức ký hoạ t­ươi tắn, hay một câu hỏi đau đáu về lẽ tử sinh của đời ngư­ời mà biết bao thế hệ phải trăn trở? V­ượt lên triết lý tuần hoàn của nhà Phật, lẽ sống đã đư­ợc quan niệm một cách mới mẻ, lạc quan: sự sống là bất diệt! Đó là di chúc của vị chân s­ư đối với hết thảy mọi ngư­ời. Những ai "tu hành" nh­ư vậy cũng sẽ đều đ­ược nên chính giác, mãn giác, có thể vư­ợt ra ngoài cuộc sinh hoá của trời đất, cũng giống nh­ư cành mai ấy.

Giá trị thẩm mỹ của bài thơ, đặc biệt là hai câu cuối đã đi vào cõi tr­ường sinh.

Sáu thức tối tăm khổ đêm dài,
Vô minh che đậy mải mê say,
Sớm tối nghe chuông lòng tỉnh giác,
Thần lười dứt sạch,được thần thông.

Sáu thức:mắt thấy,tai nghe,mũi ngửi,lưỡi nếm,thân chạm xúc,ý (sự phân biệt hiểu biết).
Vô minh:là si mê,u tối,là sự hiểu biết sai lệch thực thể các hiện tượng xảy ra chung quanh ta và trong tâm thức ta.